ΟΜΟΡΦΑ, ΟΜΟΡΦΑ, ΠΟΛΥ ΟΜΟΡΦΑ: ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ FRANK ZAPPA ΚΑΙ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ

Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Ο Frank Zappa, όπως και άλλοι εκλεκτοί δημιουργοί της εποχής του, δεν αποτελεί μόνο μια εξαιρετικά επιδραστική προσωπικότητα στον χώρο της μουσικής και της τέχνης ευρύτερα αλλά ένα πρόσωπο που πάνω του συμπυκνώνονται όλα οι αντιφάσεις της σύγχρονης, μεταπολεμικής αμερικάνικης κοινωνίας.

Άθεος που απέρριπτε τον Χριστιανισμό αλλά και την πολιτική του έκφραση  (που στα νεότερα χρόνια εκπροσώπησε επάξια ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος με την ιμπεριαλιστική εκστρατεία του στο Αφγανιστάν όπου εγκαινίασε μια νέα εποχή στην διπλωματική και κοινωνική σκακιέρα, όπου από τη μεριά της υπερδύναμης συνδυάζεται ένας κίβδηλος χριστιανοκεντρικός ανθρωπισμός με ισλαμοφοβικές αιχμές) ήταν παράλληλα εκφραστής μιας βαθύτατα αντιδραστικής απέχθειας προς το χίππικο κίνημα και στην ανάδυση των νέων κοινωνικών κινημάτων, μαζί με το συγκρότημα των περίφημων «Mothers of Invention». Το "Were Only in it for the Money", που κυκλοφόρησε στις 4 Μαρτίου 1968 από την εταιρεία Verve Records αποτελεί το καλύτερο (και ιδιαίτερα απολαυστικό) παράδειγμα αυτής της λογικής. Διαβάζουμε σε σχετικό αφιέρωμα του Γιώργου Πισσαλίδη με τίτλο Ο "πρακτικά συντηρητικός" Φρανκ Ζάππα στις "Νύχτες Πρεμιέρας", (23/9/2016):

«Το «We are only for the money in it» του 1968 ήταν εξ ολοκλήρου μια σάτιρα του χίπικου κινήματος, με το εξώφυλλο να είναι παρωδία του εξώφυλλου του «Sergeant Pepper’s lonely heart club band» των Μπητλς που έκανε μόδα την ψυχεδέλεια και τον χιπισμό το καλοκαίρι του 1967. Και ενώ τα ροκ συγκροτήματα από τους Μπητλς έως τους Jefferson Airplane προέβαλαν την γοητεία της κουλτούρας των ναρκωτικών, ο Ζάππα σε συνέντευξη του το 1971 κατηγορούσε την όλη τρέλα για τις ψυχεδελικές ουσίες.»

Αντιφάσεις;

Με λόγο αντικαπιταλιστικό, εμποτισμένο από ένα βαθύ συναίσθημα αντίδρασης αλλά όχι πάνω στο πλαίσιο μιας συγκροτημένης πολιτικής και οπωσδήποτε ανατρεπτικής πρότασης (είχε αρνητική στάση απέναντι στην κυβέρνησης Ρήγκαν ενώ υποστήριζε ότι οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι αυτόνομοι, έχοντας τις δικές τους εταιρείες δίσκων) σχετικά με τη Σοβιετική Ένωση υποστήριζε αναπαράγοντας όλες τις θέσεις της κυρίαρχης ιδεολογίας και όχι ασκώντας μια κριτική από προοδευτική σκοπιά, ότι:

«Ο κύριος Γκορμπατσόφ σκόνταψε σε μια καλά κρυμμένη αλήθεια της Σοβιετικής ιστορίας, ότι ο κομμουνισμός δεν λειτουργεί γιατί πηγαίνει κόντρα στην φύση του ανθρώπου: οι άνθρωποι αρέσκονται να τους ανήκουν πράγματα». Ενώ αλλού δήλωνε: «Ο κομμουνισμός παράγει κακή μουσική, κακή τέχνη, κοινωνική στασιμότητα (ότι ο άνθρωπος δεν ανεβαίνει σε άλλη τάξη) και δυστυχισμένους ανθρώπους».

Με λίγα λόγια μπορούμε να πούμε ότι ο Φρανκ Ζάππα μέσα από την σκληρή και καυστική πολιτική του σάτιρα, ασκεί κριτική στον τρόπο ανάπτυξης της κοινωνικής και πολιτικής/πολιτιστικής ζωής στις ΗΠΑ, υποστηρίζοντας τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους (που αποτελεί μια σαφέστατα συντηρητική, βαθιά φιλελεύθερη θέση)  ενώ παράλληλα ήταν αυτός που… σατίριζε την εντυπωσιακή άνοδο και εμφάνιση των Ευαγγελιστών ιεροκηρύκων στην αμερικάνικη τηλεόραση καθώς και την άνοδο των Ρεπουμπλικάνων και που εναντιώνονταν στην επιβολή λογοκρισίας στην μουσική παραγωγή! Κάποιος θα μπορούσε ένα πει πως όλα αυτά είναι οι αντιφάσεις και τα μπερδέματα μια προσωπικότητας που ζει, εργάζεται και δημιουργεί καλλιτεχνικά μέσα σε μια κοινωνία που η ίδια είναι αντιφατική και μπερδεμένη. Πάλι ο Γ. Πισσαλίδης παρατηρεί, βρίσκοντας και εμάς σύμφωνους, ότι:

«Αυτός ο αγώνας ανήκει στην Δεξιά (ενός παλιομοδίτικου στυλ) και τον Φιλελευθερισμό, που πιστεύουν στην ελευθερία του λόγου και την μη επέμβαση του κράτους στις διάφορες πλευρές της δημόσιας ζωής.»

Η τέχνη έχει τον τελευταίο λόγο

Παρόλαυτα, και άσχετα με τις όποιες επιδιώξεις και σκέψεις του Frank Zappa, το έργο του αναδεικνύεται κάτι παραπάνω από δυναμικό – έχει τη δική του προσωπικότητα που υπερβαίνει τα διάφορα ιδεολογικά στεγανά και γίνεται κοινό κτήμα όλων, τόσο που σήμερα ο Zappa είναι ταυτισμένος με μια διάθεση φυγής από το ζοφερό σήμερα και όχι τόσο επιστροφής σε μια πιο αγνή, κοινωνικά ή πολιτικά ακόμα και αισθητικά φανταστική κοινωνία. Τα ίδια του τα τραγούδια το αποδεικνύουν, όπως αυτό που ακολουθεί, και το οποίο το αλιεύσαμε από το σπάνιο βιβλίο «Ποίηση Frank Zappa» σε μετάφραση του Μάρκου Ρήγου από τονΟργανισμό Βιβλίου Μπαρμπουνάκης (Θεσσαλονίκη). Διαβάστε το και θα χαρούμε να διαβάσουμε τις δικές σας παρατηρήσεις πάνω σ’ ένα θέμα που δεν θεωρούμε ότι έχει λήξει με την παρούσα αναφορά.

NICE, NICE, VERY NICE

Oh a sleeping drunkard
Up in Central Park,
And a lion hunter
In the jungle dark
And a Chinese dentist
and a British queen-
All fit together
In the same machine
Nice, nice, very nice
Nice, nice, very nice
so many different people
In the same device

ΟΜΟΡΦΑ, ΟΜΟΡΦΑ, ΠΟΛΥ ΟΜΟΡΦΑ

Ω, ένας κοιμισμένος μεθύστακας
πάνω στο κεντρικό πάρκο
κι ένας κυνηγός λιονταριών
στα βάθη της ζούγκλας
Κι ένας Κινέζος οδοντογιατρός
και μια Αγγλίδα βασίλισσα
όλοι μαζί ταιριάζουνε
στην ίδια μηχανή.
Όμορφα, όμορφα, πολύ όμορφα
Όμορφα, όμορφα, πολύ όμορφα
Όμορφα, όμορφα, πολύ όμορφα
τόσοι πολλοί άνθρωποι
στην ίδια μηχανή.