ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ "Μ' ΕΝΑ ΣΤΕΦΑΝΙ ΦΩΣ" ΤΗΣ ΤΖΕΝΗΣ ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ

Επιλογή ποιημάτων-επιμέλεια: Ειρηναίος Μαράκης

       Στη σημερινή δημοσίευση επιλέγουμε να παρουσιάσουμε μια επιλογή ποιημάτων από την ποιητική συλλογή "Μ' ένα στεφάνι φως" της Τζένης Μαστοράκη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το 1989. Είναι μια συλλογή με 36 ποιήματα με ελεύθερο στίχο και πεζόμορφα τα οποία εκτείνονται σε έξι ενότητες:

Α' - Και δεν άκουγε

Β' - Α, τι νύκτα ήταν εκείνη...

Γ' - Ωραία κομμάτια στάζοντας

Δ' - Άλλος ύπνος δεν εγίνη

Ε' - Μ' ένα στεφάνι φως

ΣΤ' - Δε λείπει τώρα, πάρεξ να χαλάσει...

Είναι η τέταρτη σε σειρά ποιητική συλλογή της Τζένης Μαστοράκη. Είχαν προηγηθεί τα "Διόδια" (1972, 1982), "Το Σοϊ" (1978) και οι "Ιστορίες για τα Βαθιά" (1983, 1986) που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Κέδρος.

       Το "Μ' ένα στεφάνι φως" αποτελεί το τελευταίο βιβλίο της ποιήτριας, εμπνευσμένο από το έργο του Δ. Σολωμού κι έχει συγκεντρώσει την καθολική, σχεδόν, αποδοχή κριτικής και κοινού και  έχει επαινεθεί, μεταξύ άλλων, για την αριστοτεχνική χρήση της ελληνικής γλώσσας (Γ. Π. Σαββίδης) και της μυθοποιητικής παράδοσης (Δ. Μαρωνίτης). Όπως σημειώνει και η ίδια στο τέλος του βιβλίου οι τίτλοι των ενοτήτων Β, Δ, ΣΤ  καθώς και οι στίχοι, αυτούσιοι ή παραλλαγμένοι: α πότε, βγάνοντας την κεφαλή στις ερημιές (σελ. 47), κι ετοιμαζότουν να φωνάξει δυνατά (σελ. 48), ο μαύρος λάκκος που άνοιξε και κλει (σελ. 56) προέρχονται από τον Σολωμό.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

       Η Τζένη Μαστοράκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949. Σπούδασε βυζαντινή και μεσαιωνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα με ένα ποίημά της που περιλήφθηκε στην "Αντι-ανθολογία" του Δημήτρη Ιατρόπουλου, το 1971. Την επόμενη χρονιά τα ποιήματά της κίνησαν το ενδιαφέρον του Γιάννη Ρίτσου και της Νανάς Καλλιανέση, και εκδόθηκε από τον "Κέδρο" το πρώτο της βιβλίο, "Διόδια", με τίτλο που επέλεξε ο ποιητής.

       Όμως κι όπως μας πληροφορεί ο Φώντας Τρούσας (Δισκορυχείον: Τζένη Μαστοράκη - Ιστορίες και τεκμήρια, 19/5/2014): "Το 1966, μάλιστα, κυκλοφορεί και το πρώτο-πρώτο βιβλίο της Τζένης Μαστοράκη, το οποίο δεν παρουσιάζεται πουθενά και σε καμία βιβλιογραφία της (έντυπη ή ηλεκτρονική). Προφανώς όλοι (ή σχεδόν όλοι…) το αγνοούν. Είχε τίτλο… "Μπητλς και Σία" και ήταν έκδοση της Μ Plus M Enterprises, που είχαν ιδρύσει οι Νίκος Μαστοράκης και Α. Μανιατόπουλος [...]" ενώ στο ίδιο κείμενο σημειώνει ότι η ποιήτρια εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε νεανικά μουσικά περιοδικά στη δεκαετία του '60, όπου σύντομα βλέπει τα πρώτα της στιχάκια να μελοποιούνται από συγκροτήματα της εποχής. Αναφέρομαι στα εξής δύο singles, που μου έρχονται αμέσως στο μυαλό:

      1. The Girls – Rocket for girls (Jenny Mastorakis - The Girls)/ Hello Beethoven (Jenny Mastorakis - The Girls) – Music Box MB 638 – 1966

        2. The Teenagers – You don’t love me (Jenny Mastorakis - T. Kaloumenos - K. Tournas)/ Fallin’ star (Jenny Mastorakis - B. Pavlopoulos) – Music Box MB 639 – 1966"

      Τα ποιήματά της μεταφράστηκαν σε διάφορες γλώσσες και δημοσιεύθηκαν σε ανθολογίες και περιοδικά. Η διευθύντρια του προγράμματος ελληνικών σπουδών στο Columbia University της Νέας Υόρκης, Karen Van Dyck, αφιερώνει στη Τζένη Μαστοράκη ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου της "Η Κασσάνδρα και οι λογοκριτές" (1998), θεωρώντας την "μία από τις κορυφαίες ποιήτριες και μεταφράστριες της Ελλάδας". Δεινή μεταφράστρια, η Τζένη Μαστοράκη έχει μεταφράσει συγγραφείς πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους, όπως οι Τζέι-Ντι Σάλιντζερ, Κάρσον ΜακΚάλερς, Ελίας Κανέττι, Χάινριχ Μπελ, Χάινριχ φον Κλάιστ, Καρλ Μαρξ, Κάρλο Γκολντόνι, Έντγκαρ Άλαν Πόε, Άπτον Σίνκλαιρ, Λιούις Κάρολ, Τζόρτζιο Μανγκανέλλι, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Χάρολντ Πίντερ, Σάρα Κέην, Μιγέλ δε Θερβάντες, Χάουαρντ Μπάρκερ, Πωλ Σουήζι, Άγκνες Χέλερ, κι ακόμη τον "Πετροτσουλούφη" του Χάινριχ Χόφμαν και παραμύθια των Αδελφών Γκριμ. Το 1989 τιμήθηκε με το Thornton Niven Wilder Prize του Columbia University (Translation Center) για το σύνολο του μεταφραστικού της έργου και το 1992 με το ειδικό βραβείο του ΙΒΒΥ (International Board on Books for Young People) για τη μετάφραση του παιδικού βιβλίου "Ο ταξιδιώτης της αυγής", του Σι-Ες Λιούις (εκδόσεις Kέδρος).

       Ποιήματά της στα ελληνικά και σε γαλλική μετάφραση, επιλεγμένα από την ίδια, περιλαμβάνονται στο ιστολόγιό της: (http://mastorakilfh2007.blogspot.com/)

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

α' - ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΚΟΥΓΕ

Τον εραστή των φαντασμάτων, των ταξιδευτών,

κι όσων εφύγαν πάρωρα, αυτόν καλούσε,

μες στο σκοτάδι που διαβαίνει μοναχός, στις ερη-

μιές που διάβαινε ωραίος, απ' τον καιρό λιωμένος,

σέρνοντας τη λύπη του, χλομό κοράσι.

Και σιγανά τού κρένει, και δεν άκουγε, πού περπα-

τείς, ψιθύριζε, και δεν τον φτάνει, στις ρεματιές

δροσίζεται, στο αγκαθινό, σε κλίνη ανεσκαμμένη

απ' άκρη σ' άκρη, και στα λινά μιας παραδείσου,

του ψιθύριζε, ήσουν καλός, και δεν ακούς, και μη

λυπάσαι, όνειρο ήταν και περνά, μη σκιάζεσαι,

εκεί που νυχτοπερπατείς σε ξένους ύπνους.

(το ποίημα της εναρκτήριας ενότητας της συλλογής)

β' - Α, ΤΙ ΝΥΚΤΑ ΗΤΑΝ ΕΚΕΙΝΗ...

Και, λέει, μόνο να πεθάνω ήθελα, και πως γυρίσαν

όλα κι ανατρέχουν, κύκλο τον κύκλο τ' αφρισμένα

στο νερό, κύκλο τον κύκλο οι ζωές των ξένων, με

ηλικίες αλλόκοτες ξανάβρισκαν-

στο άγριο των οραμάτων ο βυθός, και στον ασάλευ-

το αέρα που άδειαζε, ω της ερήμου αρμάδες, ω

φτερά, κι ο θρήνος τα λιωμένα γλείφοντας.

Οι πόλεις, ράκη αστροφεγγιάς, πνέουν, το κόκκινο

λειρί τους στην αντάρα, ζωές των ξένων, η ώρα

μία της νυκτός προφτάνοντας με το συρμό των καταιγίδων-

κι εγώ που μόνο ήθελα, εγώ

~

Θα 'ρθουνε χρόνοι κοπετών, μαγείας, ξανά η άπι-

στη σε φονική αγκαλιά, κι η βλάστηση, ξανά,

διαβρώνοντας τις χαμηλές ρωγμές των τοιχών, τα

φορέματα, όπλα που επήραν τις ζωές ανδρείων,

κι απ' τα ονόματα των άστρων που έφεγγαν, μήτε

η λέξη εωσφόρος, μήτε αλί-

Και θα σωπαίνεις πιο καλά, για να μ' ακούς, φωνή

αγνώστου μέσα στο σκοτάδι, το αχ του τιμωρού που

ρίχνει τ' άρματα, το πότε πια,

το πείσμα του αγγελιαφόρου, που αναπλέοντας με

κίνδυνο σε κοίλους χώρους, το στόμα του εσφράγι-

σε και περιμένει.

δ' - ΑΛΛΟΣ ΥΠΝΟΣ ΔΕΝ ΕΓΙΝΗ

Αγαπημένος ο ύπνος, κι όσα παίρνει, χωρίς πλη-

γή, πικρό σημάδι, βία, σκεπάζοντας τα ίχνη, τις

φωνές, αίμα νυχτερινό, σκοτάδι που άπλωνε.

Κατακλυσμός μιας άνοιξης δαιμονικής, σαν κατα-

δίωξη που τελειώνει σε ποτάμιες όχθες, γλυκό

λαχάνιασμα, σιωπή, ο παφλασμός,

κι αγαπημένα πλέκει, αγαπημένος, με το σφιχτό

νερό του από παντού,

σαν τόπος χλοερός σκιάζοντας.

~

Γιατί σιγούν, κι ούτε τους όρκους πια, ούτε και την

παραμυθία που συνήθιζαν, απ' τους χαμούς γυρνών-

τας, τους μεγάλους ύπνους,

κι απ' όλα τα κρυφά, κι όσα βαραίνουν, θυμός, θυ-

μός, ανήμερη στοργή, ξανά του αίματος αρρώστια

μελανή, σαν το αλάτι που κατέτρωγε άλλοτε-

-αυτή η σιγή, ζώο νεκρό ημέρες τρεις, κι η τρέλα

δίχως, τυμπανιαία,

θα εκραγεί

στ' - ΔΕ ΛΕΙΠΕΙ ΤΩΡΑ, ΠΑΡΕΞ ΝΑ ΧΑΛΑΣΕΙ...

Να μη λύνονται ούτε να τελειώνουν ποτέ οι κρυ-

φές διηγήσεις, να γυρίζουν τα πρόσωπα καθαρμέ-

να απ' τη μνήμη, και το αίσθημα πάντα να κρατεί

τα ιστία, όπως πλόες που ήταν να γίνουν, και ενάν-

τια βουλή τους ματαίωσε, ή τα ιστία ανύπαρκτα,

πιθανόν και τα σκάφη.

Και οι ήρωες τότε, ολάρμενοι, στα ψηλά των βου-

νών θ' ανατέλλουν, απολώντας το έρμα σε κού-

φιους κρατήρες, αστροπλόοι, δεσμώτες βαριάς νη-

νεμίας, και ξανά αυτοδύτες που φέγγουν,

μελετώντας την πτώση, τ' ακριβά της πετρώματα.

~

Ας γίνει να 'ρθουν, απ' τα βάθη όπου λιμνάζουν να

'ρχονται, ανάθεμα, βαριά κατάρα κι ευλογία

μόνο να 'ρθουν,

το φονικό τους άγγιγμα, το στόμα, μώλωπες ικε-

σίας σκοτεινής, τα σε χρειάζομαι και να προλάβω,

να προλάβω- Να 'ρθουν, κι ο μαύρος έρωτας

τους,

όρυγμα τελειωμένο που απειλεί, ο μαύρος λάκκος

που άνοιξε και κλει

δαιμονισμένη νοσταλγία.

Πηγές:

Το “Δισκορυχείον” (https://diskoryxeion.blogspot.com/2014/05/blog-post_19.html) και η “Βιβλιονετ”.