ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Γράφει ο Νίκος Σουβατζής 


 

       Συχνά γεννάται το ερώτημα: «Σε τι χρησιμεύει η ποίηση;». Το ερώτημα αυτό απασχολεί όχι μόνο όσους ασχολούνται με την ποίηση ως ποιητές και αναγνώστες, αλλά και ανθρώπους που είναι παντελώς άσχετοι με αυτή. Οι δεύτεροι διατυπώνουν το ερώτημα σε μια προσπάθεια απαξίωσης της ποίησης, αφού για αυτούς η απάντηση είναι εύκολη και απόλυτη. Πιστεύουν ότι η ποίηση δεν χρησιμεύει σε τίποτα. Η αλήθεια είναι ότι η ποίηση δεν έχει κάποια πρακτική εφαρμογή στην καθημερινή ζωή όπως ο τροχός, ο ηλεκτρισμός ή το τηλέφωνο. Επίσης, δεν μπορεί να σώσει ζωές όπως ένα εμβόλιο, ένα ιατρικό τεστ ή ένα φάρμακο. Είναι επίσης αλήθεια ότι δεν μπορεί να καλύψει κάποια βασική ανθρώπινη ανάγκη όπως η τροφή, το νερό και ο ύπνος. Μήπως λοιπόν οι επικριτές της έχουν δίκιο; Μήπως όλοι εμείς που διαβάζουμε και γράφουμε ποίηση ματαιοπονούμε; Μήπως η ποίηση είναι μια περιττή πολυτέλεια; Με μια επιφανειακή ματιά θα μπορούσε κάποιος να απαντήσει θετικά στις παραπάνω ερωτήσεις. Όμως με μια πιο σοβαρή προσέγγιση διαπιστώνει κανείς ότι δεν είναι καθόλου έτσι.

       Η γέννηση της ποίησης χάνεται στα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας. Πριν ακόμα ανακαλύψει τη γραφή, ο άνθρωπος αισθάνθηκε την ανάγκη να εκφραστεί ποιητικά για να υμνήσει τη γενναιότητα στη μάχη, την ομορφιά της ζωής, την αδελφική φιλία, να εξιστορήσει ηρωικά κατορθώματα και να θρηνήσει τον θάνατο προσφιλών προσώπων. Στην παράδοση σχεδόν όλων των λαών υπάρχει η προφορική ποίηση, συνήθως επική, που πολλές φορές είναι συλλογική δημιουργία και η οποία διαδόθηκε από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά και αποτυπώθηκε γραπτά αιώνες μετά τη δημιουργία της. Τη συνέχεια αυτής της παράδοσης τη βλέπουμε στο δημοτικό τραγούδι, χιλιάδες χρόνια μετά. Απλοί άνθρωποι της υπαίθρου, συνήθως αναλφάβητοι, εξέφρασαν την ευαισθησία τους μέσω αυτού του είδους τέχνης.

       Η ποίηση λοιπόν δεν γεννήθηκε στα σαλόνια και στην αυλή κάποιου βασιλιά. Αυτοί οι, ανώνυμοι στην πλειοψηφία τους, ποιητές δεν ήταν κάποιοι πλούσιοι αργόσχολοι που δημιούργησαν ποίηση για να περάσουν την ώρα τους, έχοντας λύσει όλα τα προβλήματά τους. Και αν και αργότερα η ποίηση κατέκτησε τη θέση που της αξίζει στα πανεπιστήμια και τις βιβλιοθήκες, ποτέ δεν έπαψε να συντροφεύει τον άνθρωπο στις πιο δύσκολες και στις πιο τραγικές στιγμές του. Στους αγώνες για ψωμί κι ελευθερία, σε φυλακές, εξορίες και στρατόπεδα συγκέντρωσης, στον δρόμο της προσφυγιάς, στον πόλεμο, στην κατοχή, στην πείνα, στον θρήνο, η ποίηση έδινε πάντα το παρόν. Ο Αλέκος Παναγούλης, στις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς στο κελί του, έγραφε ποιήματα με το αίμα του. Ο Φώτης Αγγουλές, στη φυλακή και την εξορία, έγραφε ποιήματα και τα έκρυβε απ' τους δεσμοφύλακες στις πιο απίθανες κρυψώνες. Βλέπουμε λοιπόν ότι η ποίηση για κάποιους ανθρώπους είναι οξυγόνο. Ακόμα κι όταν βασανίζονται, ακόμα κι όταν αντιμετωπίζουν τον θάνατο.

       Ποιητές όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Κώστας Βάρναλης, ο Νίκος Καββαδίας και συνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Θάνος Μικρούτσικος έβαλαν την ποίηση στα χείλη των ανθρώπων του μόχθου. Η ποίηση έγινε κομμάτι του αγώνα για την καθημερινή επιβίωση και οι ποιητές εξέφρασαν με την πένα τους τους καημούς εκατομμυρίων ανθρώπων που δεν είχαν φωνή. Η ποίηση λοιπόν κάθε άλλο παρά περιττή πολυτέλεια είναι. Δίνει δύναμη στους ανθρώπους να συνεχίσουν να αγωνίζονται για τη ζωή τους. Και όσο πιο δύσκολη είναι η ζωή κάποιου ανθρώπου, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει την ποίηση.